به نقل از «ایسنا»

خانه‌ای فراموش شده زیر سایه پلاسکو

تاریخ انتشار: ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۲۶۵۶۴۶

خانه معروف به «حسن خان اکبر» یا خانه «سردار معتمد» واقع در خیابان جمهوری تهران، یکی از نخستین بناهایی است که نیکولا مارکُف ـ معمار روس‌تبار ـ آن را ساخته است. این خانه در حال حاضر به متروکه‌ای شبیه است که انبارِ مغازه‌هایی شده و قسمتی از آن‌ هم توسط یک برند پوشاک خریداری شده و داخل آن کاملا بازسازی و تغییر شکل داده شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اگرچه این خانه اعیانی قاجاری در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، اما ثبت هم کمکی به حفظ و نگهداری آن نکرده است و وضعیت امروز خانه تعریف چندانی ندارد.

به گزارش ایسنا، بخش زیادی از هویت تاریخی «خانه سردار معتمد» دستخوشِ تغییرات و بازسازی‌های مالکان جدید قرار گرفته است و بخش دیگر آن که انبار مغازه‌ها شده، به همان شکل به حال خود رها شده است. حتی اطلاعات کاسب‌های این محله از این خانه خیلی محدود و اندک است و کم‌تر کسی خبر دارد که این خانه زمانی به چه کسی تعلق داشته و یا ثبت ملی شده است.  

مریم اصغرنیا ـ مسؤول پرونده ثبت خانه «سردار اسعد» ـ درباره هویت تاریخی و نحوه ثبت «خانه حسن خان اکبر»، پژوهش‌های گسترده‌ای داشته که در گفت‌وگو با ایسنا، به شرح جزئیات آن پرداخت:

هویت تاریخی خانه «حسن خان اکبر»

«خانه «حسن خان اکبر» متعلق به «صادق اکبر» معروف به «سردار معتمد» از متمولان و مالکان بزرگ گیلان بوده است. او با دختر اکبرخان بیگلر بیگی، «زهرا اکبر» دختر عموی خود ازدواج می‌کند. در مرکز پژوهش و اسناد ریاست‌جمهوری در انتشار کتاب «شعله فروزان» درباره سردار معتمد نوشته شده است: «صادق اکبر با لقب محتشم‌الملک، داماد اکبر بیگلر بیگی امشه‌ای رشتی است که به واسطه این وصلت از مالکان عمده گیلان شده است. او در ابتدای سلطنت احمدشاه (قاجار) با حکم عضدالملک نایب‌السلطنه، حکمران گیلان شد.» در سال ۱۲۷۱ هجری شمسی لقب «محتشم‌الملک» را به او دادند. سپس در سال ۱۲۷۸ هجری شمسی هنگامی که مظفرالدین شاه عازم اروپا بود، در رشت از سوی امین‌السلطان به شاه معرفی شد و با تقدیم پیشکشیِ قابل توجه به شاه و اتابک، لقب «سردار معتمد» گرفت. در سال ۱۲۹۹ هجری شمسی در کابینه فتح‌الله اکبر، وزیر پست و تلگراف شد و در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی درگذشت.  

با توجه به مصاحبه صورت گرفته با نوه‌های خانواده اکبر، سردار معتمد این زمین (در خیابان جمهوری کنونی) را در سال ۱۲۶۵ هجری شمسی خریداری می‌کند و در اوایل سال‌های ۱۳۰۰ هجری شمسی همسر سردار معتمد، زهرا اکبر در همین زمین به مساحت ۱۰هزار مترمربع به «نیکلا مارکف» سفارش ساخت خانه‌ای می‌دهد. عمارت، به صورت خانه‌ای مشرف به خیابان جمهوری کنونی ساخته می‌شود که پشت آن باغ بوده و در حقیقت می‌توان گفت این بنا یک خانه‌باغ بزرگ بوده است.

سال ۱۳۱۱ هجری شمسی

 این خانه در دو طبقه ساخته می‌شود و طبقه همکف به مغازه‌های تجاری داده می‌شود و در طبقه دوم سکونت داشتند. این بنا چهار ورودی به طبقات داشته که ورودی‌ها از لحاظ کالبد متمایز از سایر نمای بنا بوده است. برای مثال ورودی‌ها دارای بالکن سنگی بسیار زیبا در طبقه دوم بوده و پنجره‌های قوسی با کتیبه کاشی‌کاری داشتند. این چهار ورودی از طریق راه‌پله به طبقات می‌رسیده است. در کنار راه‌پله‌های ورودی چهار آب انبار وجود داشته است که بنا بر نقل قولِ نواده خاندان اکبر، براساس سند ملک قناتی از شمال به جنوب جاری بوده است که بین مالک ساختمان پلاسکو کنونی و خانه سردار معتمد به صورت مساوی تقسیم می‌شده است.

عکس‌ها از آرشیو مریم اصغرنیا

از سردار معتمد و زهرا اکبر سه فرزند به نام‌های حسن، محمد و شرافت‌السلطنه می‌ماند و این خانه بین فرزندان پسر تقسیم می‌شود. بر اساس گفته‌های نوادگان آن‌ها، «حسن خان اکبر» به دلیل این‌که پسری ندارد سهم خود را ابتدا به بانک رهنی می‌فروشد و در سال های بعد تغییرات کالبدی در آن صورت می‌گیرد و به بانک عمران داده می‌شود. پس از انقلاب بانک عمران و چند بانک دیگر تجمیع شده و بانک ملت را تشکیل می‌دهند، اما مالکیت پنج هزار متر مربع محمدخان اکبر حفظ می‌شود. گفته می‌شود در همین دوره نمای ساختمان تخریب و یک ورودی آن نیز تخریب و نمای جدیدی بدون توجه به نمای پیشین بر آن ساخته می‌شود، اما بخشی از سهم حسن خان اکبر که جداره آن دستخوش تغییر نشده است تا دهه ۱۳۷۰ میزبان خاندان اکبر بوده و آن‌ها در طبقه دوم آن سکونت داشتند و پس از آن، توسط این خاندان حفظ شد.

بر اساس اسناد به دست آمده، نخستین دفتر کار مارکف ـ معمار روس ـ در  همین مکان بوده است. طبقه همکف این خانه از ابتدا تجاری بوده است و در طبقه همکف این بخش، داروخانه‌ای به نام «داروخانه آلمانی» وجود داشت.

نمونه‌ای از معماری مارکف بخشی از خانه سردار معتمد که با نوع معماری مارکف همخوانی دارد

در اواخر دهه۱۳۴۰ این باغ به صورت پارکینگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از انقلاب فعالیت پارکینگ ادامه پیدا می‌کند. بخشی از مالکیت بنا نیز در دهه ۱۳۶۰ به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی واگذار می‌شود. طبقه همکف همانند گذشته فعالیت تجاری خود را ادامه می‌دهد و طبقه دوم به صورت انبار یا مغازه اجاره داده می‌شود و در جریان این کاربری‌ها، داخل خانه تغییرات کالبدی پیدا می‌کند. قسمتی ار بنا نیز  تا سال ۱۳۹۶ دفتر کار یکی از نوادگان اکبر بوده و پارکینگ نیز جزو اموال نوادگان اکبر محسوب می‌شده است.»

  «خانه حسن خان اکبر» چگونه شناسایی و ثبت شد؟

اصغرنیا ـ مسؤول پرونده ثبت خانه «سردار اسعد» ـ ادامه داد: سال ۱۳۹۵، بعد از آتش‌سوزی پلاسکو دغدغه‌ای به وجود آمد که پلاسکو قرار است به چه شکلی ساخته شود، بنابراین کل محدوده را بررسی کردیم تا ارزش‌های تاریخی این منطقه را شناسایی کنیم. بنایی را یافتیم که از بر پلاسکو تا مسجد هدایت امتداد داشت، این بنا همان خانه سردار معتمد بود و با پژوهش‌هایی که انجام شد به قدمت تاریخی و ارزش این خانه پی بردیم. از این رو پرونده ثبتی آن را آماده کردیم و اسفند سال ۱۳۹۶ ثبت ملی آن با نام «خانه سردار معتمد» انجام شد.

به گفته مسؤول پرونده ثبت خانه «سردار اسعد»، قسمتی از بنا و پارکینگ هنوز در اختیار نواده اکبر بود که بعد از ثبت و ساخت دوباره پلاسکو، بنیاد مستضعفان آن را از مالک خرید. تا سال ۱۳۹۷ دو بالکن از بنا کاملا سالم بود و داخل آن دست‌نخورده باقی مانده بود، اما بعد از خرید ملک از نواده اکبر در این دو بالکن هم دخل و تصرف شد، این در حالی است که هرگونه دخل و تصرف در آثار ملی تخلف محسوب می‌شود، اما هیچ‌کس پاسخگوی این وضعیت نبود.

عکس‌ها از آرشیو مریم اصغرنیا

روایت میدانی ایسنا از وضعیت امروز «خانه حسن خان اکبر»

می‌گویند خانه حسن خان اکبر یک پلاک مانده به  ساختمان پلاسکو است، اما هیچ‌یک از مغازه‌دارها درباره آن اطلاعی ندارند! در ابتدای ورود به این قسمت از خیابان جمهوری و بعد از گذر از ساختمان پلاسکو فقط انبوهی از مغازه دیده می‌شود که هر کدام بازسازی شده و سر و شکل امروزی پیدا کرده‌اند و ظاهرشان از وجود خانه‌ای تاریخی گواه نمی‌دهد، ‌ اما همین که چشم به بالای مغازه‌ها بیندازید، خانه‌ای با نمای آجری و تزئینات قاجاری دیده می‌شود که تا چندین پلاک پایین‌تر ادامه دارد، البته ظاهر خانه در بخشی‌هایی تفاوت پیدا کرده و نمای آجری در قسمت‌هایی شکل دیگری گرفته است.  

یکی از ورودی‌های خانه در مغازه کمربند فروشی قرار گرفته است که اجازه ورود نمی‌دهد و می‌گویند که در طبقه بالا خبری نیست و انبار مغازه‌هاست. ورودی دیگر این خانه در مغازه‌ای که برند پوشاک شده، قرار گرفته است که کالبد داخلی ساختمان قاجاری را کاملا تغییر داده و قسمت مسکونی بنا هم جزوی از مغازه شده است.  

یکی از ورودی‌های خانه از داخل مغازه کمربندفروشی ورودی مغازه از داخل فروشگاهی که برند پوشاک شده است.
در این بخش مشاهده می‌شود که بالکن بنا کاملا حذف شده است. داخل مغازه‌ای که برند پوشاک شده و کالبد درونی ساختمان را کاملا تغییر داده است همان مغازه اسفند ۱۴۰۱

در حال حاضر، دسترسی به طبقه دوم خانه سردار معتمد از سمت مغازه‌ها مسدود شده و راهی برای دیدن و بررسی وضعیت آن وجود ندارد، اما آنچه هویداست  آن است که این بنای ثبت شده وضعیت خوبی ندارد و بخش زیادی از هویت تاریخی آن، بر اثر تغییر پی در پی مالکیت‌ها و بازسازی‌های پرحجم مغازه‌دارها از بین رفته است و متولی میراث فرهنگی در تهران و مالکان کنونی با وجود ثبت این بنا، به حفاظت از آن توجهی ندارند.

عکس‌ها از نازنین کارگر، خبرنگار ایسنا / اسفند ۱۴۰۱

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: ميراث فرهنگي بناهای تاریخی تهران خانه های تاریخی تهران تخریب خانه های تاریخی تهران محمدجواد نظری گلپایگانی دفاع مقدس سفر سفر خارجی مرضیه برومند خانواده های شهدا محمدجواد نظری گلپایگانی درگذشت راهيان نور محمدجواد نظری گلپایگانی دفاع مقدس سفر سفر خارجی خیابان جمهوری هویت تاریخی پرونده ثبت برند پوشاک طبقه همکف هجری شمسی ورودی ها طبقه دوم مغازه ها خانه ای

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۲۶۵۶۴۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بدرقه خاطرات قهرمانی را فراموش کرد (عکس)

به گزارش "ورزش سه"، آلومینیوم اراک پنج روز پس از جدال 120 دقیقه‌ای مقابل پرسپولیس که برد ارزشمندی به دست آورد، با شرایط سختی به مصاف فولاد رفت، اما با این وجود بازنده نشد و توانست یک امتیاز از حریف خوزستانی بگیرد که عملکرد خط دفاعی اراکی‌ها در کسب یک امتیاز برای این تیم و کسب روحیه برای ادامه فصل قابل توجه بود و میلاد بدرقه هم در این بین موثر کار کرد.

میلاد بدرقه که شرایط خوبی در این فصل داشته و 23 بازی برای آلومینیوم در لیگ برتر و دو بازی در جام حذفی انجام داده و به اجبار در دو مسابقه غایب بوده، جدال احساسی را این هفته برابر فولاد خوزستان پشت سر گذاشت، اما تلاش زیادی برای بسته ماندن دروازه ایرالکو کرد.

این مدافع خوزستانی که محصول آکادمی باشگاه فولاد است و 6 فصل در لیگ برتر برای این تیم به میدان رفته و قهرمانی را همراه با آن به دست آورده، طی دو فصل اخیر دور از فولاد و زیر نظر سیدمجتبی حسینی بوده که این هفته هم قبل از گل فولاد توپ را دفع کرد، اما در ریباند ساسان انصاری موفق به گلزنی شد.

بدرقه پس از سپری کردن دیدار مقابل فولاد خوزستان و تیم سابق خود که دوران موفقی را در آنجا سپری کرده بود، حالا باید خود را آماده بازی هفته آینده برابر پیکان و باشگاه فصل گذشته‌اش کند تا در دو هفته، به مصاف تیم‌های قبلی خود رفته باشد.